Từ xưa, những ai hiểu về Phật giáo, đều biết đến quan niệm một trong những phước báu, đó là tạo tự, cúng dường Tam Bảo, bố thí, phóng sinh, làm chuyện công ích như xây cầu đắp đường, nuôi dưỡng cô nhi và phụ lão…
Trong các nước chịu ảnh hưởng sâu đậm Phật giáo, không những quần chúng mà ngay cả vua chúa, quan triều đều tích công góp của xây chùa lập miếu. Chuyện kể, vua Lương Võ Đế hỏi Tổ Bồ Đề Đạt Ma: “Trẩm xây 72 ngôi chùa, có công đức gì không?” Tổ đáp: - “Không có công đức gì hết”. Dĩ nhiên vua rất ngỡ ngàng.
Trong quá khứ đã như vậy, hiện tại cũng không thiếu các mạnh thường quân, các đại gia, thậm chí một số lãnh đạo trung ương tại Việt Nam cũng đã xã bỏ bớt một phần tài sản để tái thiết hoặc xây dựng chùa chiền khắp Trung Nam Bắc (hẳn nhiên đa số cũng chỉ cầu phước mà thôi; đồng tiền đen hay trắng là việc khác).
Gần đây, thiên hạ xôn xao vụ đại gia Trầm Bê bỏ tiền trùng tu tái thiết bảy ngôi chùa ở Trà vinh, gắn liền với hình ảnh, danh tính của môn nhân gia quyến treo khắp chùa K’hmer. Có lẽ đây là lần đầu tiên xuất hiện hình ảnh quái gở như thế.
Các triều đại Phật giáo cực thịnh tại nước ta, các vua xây chùa, cúng ruộng đất để bảo tồn và phát triển Tam Bảo, cùng lắm là ban “sắc Tứ” cho một danh lam, chứ chưa hề để hình ảnh, gia tộc, địa vị của hoàng tộc trong các chùa.
Những năm gần đây, đại gia Hoàng phi Dũng (còn gọi là Dũng Lò Vôi, Bình Dương) xây Đại Nam cũng không thấy để hình ảnh gia tộc vào đó. Ngoài Bắc có đại gia Xuân Trường, xây chùa Bái Đính với quy mô lớn nhất hiện nay cũng không hề thấy tên tuổi của mình nơi ấy.
Và, một nước có trình độ thấp hơn Việt Nam như Lào, vua Setthirat, thế kỷ XVI, cho xây ngôi chùa đầu tiên là Vat Si Muang (1563), ngôi chùa thứ nhì được nói đến nhiều là Haw Phra Keo xây năm 1565, ngôi chùa thứ ba được vua Setthathirat cho xây trên một ngọn đồi giữa các đồng ruộng ở Viêng Chan năm 1566 là Vat Pha That Luang.
Ngôi chùa thứ tư được xây dựng năm 1560 ở Luang Prabang. Những hành trạng đó, trong chùa chưa hề thấy hình ảnh của vua và hoàng tộc nằm chểm chệ trong chốn trang nghiêm. Và Campuchea cũng vậy, chùa Vàng chùa Bạc nổi tiếng như thế, có công đóng góp không nhỏ của hoàng cung, thế mà, bức tượng Norodom (1834-1904) cởi ngựa do vua Napoleon III tặng, đặt trên nền đất chùa, ngoài khuôn viên chứ không ở trong chùa. Ngoại trừ chùa của hoàng cung dành riêng cho gia tộc.
Và thời đại Asoka đại đế, có công chấn hưng và truyền bá Phật giáo, thế mà không có ngôi tu viện nào khắc tên Asoka. Thời Đức Thế Tôn hiện tiền, tu viện Trúc Lâm cũng như những nơi mà các đại gia đương đại cúng dường, mọi người chỉ biết đến tên như ông Cấp cô độc, thái tử Kỳ Đà…chứ không hề có hình ảnh xuất hiện khắp chốn trang nghiêm.
Thế thì vấn đề đại gia Trầm Bê xuất hiện trước và trong chánh điện là một điều bất bình thường đối với Phật giáo. Lấy cớ rằng đại gia bỏ số tiền quá lớn nên sư sãi K’hmer và quần chúng đồng thuận để hình ảnh như vậy, nhưng xin thưa, tuy là chùa của người K’hmer nhưng du khách trong và ngoài nước xem đó là cảnh quan tôn giáo chứ không phải chốn riêng tư của đại gia.
Điều nầy không đáng trách ông Trầm Bê, vì dù sao một người trần tục vẫn còn dính mắc một chút danh lợi do chưa có hiểu giáo lý và chưa có hành trì tu tập; việc cúng dường để cầu phước báu và kiếm chút danh thơm trong cộng đồng Phật giáo , trong xã hội thì là việc bình thường.
Điều đáng nói ở đây là các Hòa thượng, sư sãi bản tự không giải thích cho các mạnh thường quân hiểu giá trị việc cúng dường, dù là bạc tỷ hay vài chục nghìn với tâm vô cầu, giá trị vẫn như nhau. Nếu bạc tỷ được ngang nhiên xuất hiện trong chính điện và những nơi tôn nghiêm thì nhà nghèo xem như kẻ đóng góp thầm lặng với niềm tự ty mặc cảm của mình; Vậy Phật giáo bình đẳng chỗ nào? Nhà chùa trọng giàu khinh nghèo hay sao?
Chúng ta không phủ nhận công lao to lớn của các đại gia, nhưng giá trị đó hãy nằm trên bảng vàng ở một góc nào đó trong khung viên chùa như một kỷ niệm, sự khiêm tốn đó sẽ tăng giá trị hơn việc cúng dường bạc tỷ. Ban Trị Sự PG tỉnh cũng cần điều chỉnh những chùa như thế để thể hiện đúng tinh thần vô ngã của nhà Phật.
Hy vọng những phản hồi của cộng đồng, nhà chùa nên điều chỉnh sớm để hình ảnh tôn nghiêm của Tam Bảo được bảo vệ. Các đại gia rút thêm bài học về tinh thần tôn trọng tôn giáo của quần chúng. Có như thế, phước báu xây chùa mới đủ ý nghĩa.
Minh Mẫn