-16/1/1920: Hoa Kỳ tẩy chay phiên họp đầu tiên của Hội Quốc Liên (League of Nations) tổ chức tại Pháp.
-22/2/1920: Liên quân Pháp, Hy Lạp, Ba Lan, Lỗ Ma Ni khoảng 90,000 ủng hộ Bạch Quân đã phải tháo lui trước sức tiến công của Hồng Quân. Khoảng vài ngàn quân Mỹ cũng bắt đầu triệt thoái khỏi Vladivostok. Quân Nhật vẫn còn ở lại.
-11/2/1920: Hội Quốc Liên họp tại Anh với thỏa thuận thiết lập Tòa Án Quốc Tế (International Court of Justice).
-19/3/1920: Thượng viện Hoa Kỳ bác bỏ việc Hoa Kỳ gia nhập Hội Quốc Liên.
-17/3/1920: Cuộc đảo chính của phe Bảo Hoàng tại Đức thất bại vì không được sự ủng hộ của quân đội.
-7/4/1920: Quân Pháp tiến vào vùng Ruhr của Đức.
-25/4/1920: Hội Quốc Liên giao Palestines cho Anh và Syria, Lebanon cho Pháp. (Các đế quốc coi quốc gia yếu như miếng thịt và chia nhau cắt xẻ.)
-4/6/1920: Thỏa Hiệp Trianon vẽ lại bản đồ Âu Châu sau khi bốn đế quốc Đức, Áo, Nga và Thổ bị đánh bại.
Đế quốc Ottaman mất khoảng 80% lãnh thổ.
-10/9/2019: Nghị Hội Ấn Độ chấp nhận kế hoạch bất hợp tác, bất bạo động của Gandhi.
-27/10/1920: Cái chết của hai lãnh tụ đấu tranh tuyệt thực đã gây ra những cuộc bạo động khắp Ái Nhĩ Lan.
-16/11/1920: Quân Bạch Nga bị Hồng Quân Bolshevick đánh bại tại Crimea.
-14/11/1920: Anh và Pháp quyết định Đức phải bồi thường chiến tranh.
-21/11/1920:”Ngày Đẫm Máu”, Quân Đội Cộng Hòa Ái Nhĩ Lan (IRA) giết chết 14 binh sĩ Anh.
11/12/1920: Anh ban hành lệnh thiết quân luật tại Ái Nhĩ Lan.
-22/1/1921: Xe tăng của Anh tiến vào Thành Phố Dublin, Ái Nhĩ Lan.
-10/1/1921: Phong trào đòi độc lập của Gandhi biến thành bạo động, cướp phá các cửa tiệm, tấn công các đoàn xe, đốt nhà của các trang chủ và hoa màu nhân chuyến viếng thăm của Hoàng Tử Anh Athur còn gọi là Duke of Connaught - đương kim Toàn Quyền Gia Nã Đại.
-5/2/1921: Đức phản đối khoản bồi thường chiến tranh do Pháp và Anh áp đặt.
-16/2/1921: 1,000,000 người Anh thất nghiệp. Hình ảnh cho thấy cựu chiến binh Anh đứng bán hàng rong ngoài đường để sống.
-12/3/1921: Lenin nói với người Bolsheviks rằng kinh tế chỉ huy chấm dứt, tịch thu nông sản cũng chấm dứt, đồng thời khuyến khích nông dân bán sản phẩm của họ nơi thị trường, thương mại tư nhân được phục hồi và hợp tác với tư bản nước ngoài. Trước đây một năm khi Trotsky nói kinh tế Nga có thể xụp đổ thì Lennin chế nhạo ý nghĩ của Trotsky.
-8/3/1921: Đồng Minh Anh-Pháp tiến vào Đức để thu nợ.
-17/3/1921: Bệnh viện kiểm soát sinh sản lần đầu tiên được mở ra ở Anh và gặp sự phản kháng của các giáo sĩ và bác sĩ lo sợ rằng sẽ khuyến khích chuyện vô đạo đức.
-12/4/1921: Lời tuyên bố Hoa Kỳ không gia nhập Hội Quốc Liên của Tổng Thống Warran Harding được Quốc Hội hoan hô nhiệt liệt, đặc biệt là các nghị sĩ Đảng Cộng Hòa.
-23/4/1921: Lực sĩ Mỹ Charles Paddock người phá kỷ lục thế giới chạy nước rút 100 thước với 10.4 giây.
-15/5/1921: Các nhà đạo đức lo sợ váy đàn bà càng ngắn, luân lý càng suy đồi trước trào lưu đàn bà hút thuốc lá, uống rượu, trang điểm phấn son, nhảy các điệu vũ cuồng loạn.
-11/4/1921: Đức chấp nhận các điều khoản bồi thường chiến tranh của Đồng Minh.
19/5/1921: Hoa Kỳ hạn chế số di dân để bảo vệ công ăn việc làm cho người bản xứ. (Giống như Tổng Thống Donald Trump ngày nay)
-23/5/1921: Anh đem binh sĩ tới Ai Cập để đàn áp các cuộc nổi dậy ở Thủ Đô Cairo.
-30/6/1921: Đảng Cộng Sản được thành lập ở Trung Hoa. Phiên họp được tổ chức tại một trường nữ trung học ở Thượng Hải kêu gọi lật đổ giai cấp tư bản trong số đó có Mao Trạch Đông.
-22/7/1921: Ái Nhĩ Lan tuyên bố ngưng bắn sau nhiều tháng xung đột vũ trang.
-4/8/1921: Nạn đói lan tràn ở nước Nga. Lãnh đạo Bolshevik kêu gọi thế giới giúp đỡ.
-5/11/1921: Thái Tử Hirohito trở thành Quyền Nhiếp Nhật Bản khi sức khỏe của vua cha là Hoàng Đế Yoshihito suy yếu.
-7/11/1921: Moussolini – con của một ông thợ rèn sống trong khu vực nghèo khổ tự tuyên bố mình là lãnh tụ Đảng Facist.
-17/11/1921: Bạo động ở Bombay khi Gandhi đốt vải ngoại quốc trong chiến dịch kêu gọi tẩy chay hàng hóa Anh.
-22/11/1921: Anh tuyên bố công nhận nền độc lập của A Phú Hãn nhưng với điều kiện không có tòa lãnh sự Nga tại các thành phố như Ghazni, Jalalabad và Kandahar. (độc lập nửa vời kiểu bảo hộ).
-13/12/1921: Trong Hội Nghị Hải Quân Hoa Thịnh Đốn (Washington Naval Conference) bốn cường quốc hải quân Anh, Pháp, Ý, Nhật Bản ký thỏa ước để kiểm soát Thái Bình Dương với lo ngại là Nhật Bản xây dựng sức mạnh hải quân tại vùng này. (Sau 118 năm, bốn cường quốc nói trên không còn là cường quốc hải quân nữa mà nổi lên một Trung Quốc với sức mạnh hải quân ngang ngửa với Hoa Kỳ.)
-Lần đầu tiên hóa chất Insulin hy vọng giúp cho bệnh tiểu đường được khám phá bởi Frederick Banting và Charles Best ở Toronto, Canada.
- Các nhà khảo cổ Pháp khám phá ra Angkor Wat và Angkor Thom (Đế Thiên, Đế Thích) ở Căm Bốt.
-30/1/1922: Các giáo sĩ Tin Lành và Thiên Chúa Giáo lên án nhạc Jazz là “nhạc rừng rú” (Jungle music). New Orleans, Louisiana là cái nôi của nhạc Jazz.
-5/2/1922: DeWitt Wallace phát hành lần đầu tiên loại sách bỏ túi có tên The Reader’s Digest.
-18/3/1922: Gandhi bị bắt và bị tuyên án sáu năm tù. Gandhi nhận hết trách nhiệm gây bất ổn ở các thành phố như Madras, Bombay và Chauri Chaura…nhưng nói rằng khi ra tù ông sẽ tiếp tục đấu tranh với ngọn lửa.
-16/4/1922: Đức bí mật thương thảo với Nga để giúp Nga xây dựng kỹ nghệ quốc phòng. Đổi lại Nga sẽ là nơi Đức chế tạo vũ khí bị ngăn cấm bởi Thỏa Hiệp Versailles.
-27/5/1922: Trong một bức thư gửi Hội Quốc Liên, Giáo Hoàng phản đối Anh cai trị Palestines vì nó đe dọa tới sự bình đẳng tôn giáo.
-22/6/1922: Quân Đội Cộng Hòa Ái Nhĩ Lan (IRA) bắn chết cựu tổng tham mưu trưởng quân đội Anh ở Luân Đôn.
-27/7/1922: Đức tìm cách né tránh bồi thường chiến tranh.
-4/8/1922: Lực lượng Facist của Moussolini bẻ gẫy cuộc đình công của phe Cộng Sản tại Milan và kiểm soát thành phố này.
-22/8/1922: Lãnh tụ Ái Nhĩ Lan bị bắn chết.
-24/8/1922: Đồng Mác của Đức trị giá còn một nửa so với mười ngày trước.
-29/9/1922: Anh cảnh cáo Thổ ngưng tiến quân sau khi quân Hy Lạp bị thảm bại.
30/10/1922: Moussolini và các đảng viên tiến vào Thành Rome mà không gặp sự phản kháng nào.
-18/11/1922: Lần đầu tiên chương trình phát thanh tin tức được nghe qua máy phóng thanh (loudspeaker) mà không cần phải dùng ống nghe choàng qua đầu (head-phone).
-4/1/1923: Trong nhật ký Lenin viết Stalin quá thô bạo.
-25/1/1923: Pháp đem 100,000 quân vào Ruhr của Đức để thu gom than, gỗ và vật dụng bồi thường chiến tranh. Dân Đức phản đối bằng đình công, phá hoại, biểu tình…Quân Pháp bắn trên đầu những người biểu tình.
-27/1/1923: Đảng Đức Quốc Xã (Nazi) lần đầu tiên tập họp ở Munich.
-10/2/1923: Roentgen- người khám phá ra Quang Tuyến X qua đời ngày hôm nay.
-2/3/1923: Hạ Nghị Viện Anh ban hành luật vợ có thể ly dị người chồng không chung thủy (ngoại tình).
-9/3/1923: Lenin 53 tuổi, từ bỏ quyền hành vì bị nghẹt tim khiến ông tê liệt toàn thân.
-31/3/1923: Quân Pháp bắn chết 9 người biểu tình và bắn bị thương 43 người nổi loạn ở Ruhr - khu vực chiếm đóng của Pháp.
-9/6/1923: Đảo chính lật đổ chính quyền ở Bảo Gia Lợi.
-22/6/1923: Đồng Mác phá giá thê thảm. Hình ảnh cho thấy trẻ em chơi đùa với từng đống tiền vất ở lề đường.
-30/6/1923: Tổ chức Ku Kluk Klan chống lại người Da Đen, Do Thái, Ca-tô Giáo La Mã và người ngoại quốc tuyên bố có 1 triệu hội viên.
-16/9/1923: Động đất tàn phá Thành Phố Tokyo, 300,000 người chết.
-27/10/1923: Sự xâm lăng của quân Pháp vào vùng Bonn và Wiesbaden để đòi nợ khiến cuộc khủng hoảng ở Đức gia tăng. Một ổ bánh mì hôm trước là 34,000,000 Mác, hôm sau là 480,000,000 Mác.
-29/10/1923: Mustafa Kemal tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ là nước Cộng Hòa và ông là tổng thống đầu tiên.
12/11/1923: Hitler bị bắt sau cuộc đảo chính bất thành.
-21/1/1924: Lennin 54 tuổi- người sáng lập Liên Bang Sô-viết qua đời sau cơn bệnh kéo dài, để lại một khoảng trống quyền lực và sự tranh giành khốc liệt trong Chính Trị Bộ.
-3/3/1924: Mustafa Kemal thúc đẩy một chiến dịch Tây Phương hóa và hiện đại hóa Thổ Nhĩ Kỳ.
-1/4/1924: Những cảm tình viên tham dự phiên tòa chế nhạo bản án tuyên xử Adolf Hitler- lãnh tụ Nazi sáu năm tù vì tội phản loạn nhưng nói rằng Hitler có thể được ân xá sau sáu tháng.
-17/4/1924: Đảng Fascist Ý của Moussolini thắng áp đảo trong cuộc tổng tuyển cử, chiếm 400 ghế trong tổng số 535 ghế quốc hội.
-16/4/1924: Đức đồng ý với kế hoạch bồi thường chiến tranh của Hoa Kỳ với khoản cho vay 45 triệu bảng Anh để ổn định kinh tế để trả nợ.
-6/4/1924: 25,000 thổ dân Da Đỏ Hoa Kỳ chết vì bệnh dịch hạch lan tràn.
-25/5/1924: Joseph Stalin nổi lên như một lãnh tụ của Liên Bang Sô-viết đầy quyền lực.
-10/6/1924: Lãnh tụ Đảng Xã Hội Ý bị phe Fascist bắt cóc rồi ám sát chết ở Rome.
-18/9/1924: Mahatma Gandhi tuyệt thực 21 ngày trong thất vọng trước cuộc bạo loạn giữa người Ấn Độ Giáo và Hồi Giáo.
-20/12/1924: Hitler được ân xá sau tám tháng ngồi tù và dự định ra mắt cuốn sách đọc cho Rudolf Hess ghi chép trong thời gian ở Pháo Đài Landsburg.
-5/1/1925: Moussolini mạnh tay với các đối thủ trong Đảng Fascist.
-16/1/1925: Trotsky bị Stalin sa thải khỏi Hội Đồng Chiến Tranh Sô-viết.
-27/2/1925: Hitler quay trở lại chính trường sau một năm đảo chính hụt, nói chuyện trước cuôc tập họp lớn về chuyện phục sinh Đảng Quốc Xã.
-12/3/1925: Tưởng Giới Thạch, một nhà ngân hàng, qua Nhật học quân sự rồi trở thành lãnh đạo Quốc Dân Đảng Trung Hoa, kế vị Tôn Dật Tiên qua đời vì bệnh ung thư ngày hôm nay.
-19/3/1925: Anh thiết lập căn cứ hải quân tại Tân Gia Ba để làm cầu nối cho Đế Chế.
-23/3/1925: Tiểu Bang Tennessee ban hành lệnh cấm dạy Thuyết Tiến Hóa (Theory of Evolution) tại các trường học , năm tiểu bang Miền Nam của Hoa Kỳ cũng ban hành lệnh cấm tương tự. Giáo sư dạy lý thuyết này sẽ bị truy tố.
-8/4/1925: Anh khuyến khích một triệu đàn ông và đàn bà di cư qua Úc Châu, cho vay với lãi xuất nhẹ mua đất để dân di cư có thể lập nghiệp.
-25/4/1925: Đức bầu vị tổng thống đầu tiên qua cuộc phổ thông đầu phiếu.
-1/5/1925: Cyprus nằm ở Địa Trung Hải trở thành thuộc địa của Đế Quốc Anh.
-23/6/1925: Nội chiến bùng nổ ở Trung Hoa. Tinh thần bài ngoại lan rộng. Tại Vân Nam, quân Quốc Dân Đảng có cảm tình với Cộng Sản đẩy lui quân Tưởng Giới Thạch khỏi Quảng Đông.
-29/1/1925: Người Da Đen ở Nam Phi bị cấm làm những nghề đòi hỏi kỹ năng.
-21/7/1925: Thầy giáo John Scops ở Tennessee bị tòa phạt 100 Mỹ Kim vì giảng dạy thuyết tiến hóa, thách thức những lời dạy trong Kinh Thánh.
-7/9/1925: Những người biểu tình chống Đế Quốc Anh (British Imperialism) bị cảnh sát bắn bị thương ở Thượng Hải.
-21/10/1925: Hai đảng viên Đảng Cộng Sản Anh bị truy tố về tội xúi giục bạo loạn.
-20/11/1925: Kể từ ngày hôm nay, say rượu lái xe ở Anh bị phạt tù bốn tháng.
-3/12/1925: Số thính giả nghe Đài phát thanh BBC lên tới một triệu người.
-8/1/1926: Tân vương Ả Rập Ibn Saud đặt tên cho nước mình (quốc hiệu) là Saudi Arabia.
-6/3/1926: Lần đầu tiên hỏa tiễn phóng đi bằng nhiên liệu lỏng được thử nghiệm tại Massachussets.
-25/4/1926: Thủ Tướng Ali Reza Khan tự phong mình là Vua Ba Tư lấy tên là King Pahlawi.
-8/9/1926: Quân Quốc Dân Đảng đang trên đà chiến thắng cuộc nội chiến vô cùng phức tạp.
-20/11/1926: Đế Quốc Anh tuyên bố các quốc gia Gia Nã Đại, Úc, Tân Tây Lan, Nam Phi và Newfoundland là các quốc gia độc lập trong Khối Thịnh Vượng Chung (Common Wealth).
-6/12/1926: Monet nhà danh họa Pháp, người cuối cùng của Trường Phái Ấn Tượng qua đời ở tuổi 86.
-31/1/1927: 12,000 quân Anh tiến vào Thượng Hải để bảo vệ kiều dân vì tình hình bất ổn của cuộc nội chiến.
-21/3/1927: Quân đội của Tưởng Giới Thạch tiến vào Thượng Hải- một hải cảng giàu nhất Trung Hoa là thành tố quyết định cho cuộc nội chiến.
-28/4/1927: Quân Quốc Dân Đảng đụng độ với các thành viên của Liên Đoàn Lao Công Cộng Sản trên đường phố Thượng Hải, 16 người chết. Tưởng Giới Thạch phải họp với các lãnh tụ Cộng Sản tại Nam Kinh.
-24/5/1927: Các nhà ngoại giao Nga buộc phải rời Anh Quốc vì cáo buộc làm gián điệp.
-9/6/1927: Nga hành quyết 20 gián điệp Anh.
-15/7/1927: Thành Vienna, Áo rung chuyển vì cuộc cách mạng. 12,000 lính phải tuần tra đường phố.
15/11/1927: Stalin trục xuất Trotsky ra khỏi Đảng Cộng Sản Nga.
-15/12/1927: Tưởng Giới Thạch ra lệnh đóng cửa Tòa Lãnh Sự Nga ở Thượng Hải để săn lùng những người Cộng Sản trong thành phố.
16/1/1928: Stalin lưu đày tất cả những đảng viên chống đối.
20/1/1928: Cuộc nội chiến gây ra nạn đói khủng khiếp khiến nông dân Trung Hoa phải bán con để đổi lấy thực phẩm.
-7/4/1928: Quân Tưởng Giới Thạch vượt Sông Hoàng Hà.
-27/8/1928: Tại Bộ Ngoại Giao Pháp, 15 quốc gia Âu Châu ký thỏa thuận loại trừ chiến tranh. Đây là sáng kiến và thành quả của bộ trưởng ngoại giao Hoa Kỳ.
-30/9/1928: GS. Alexander Flemming ở Anh tình cờ khám phá ra một loại mốc (mould) mọc trên bánh mì ẩm có tên Pennicillium Notatum có thể giết hay ngăn chặn những con vi trùng khác.
-1/10/1928: Stalin đưa ra Kế Hoạch Kinh Tế Ngũ Niên với tham vọng đưa Nga trở thành quốc gia hàng đầu ở Âu Châu.
-10/11/1928: Hirohito lên ngôi Hoàng Đế Nhật Bản. (Và rồi trở thành một lãnh đạo quân phiệt với tham vọng Đại Đông Á gây thảm họa cho Á Châu, kéo Hoa Kỳ vào cuộc chiến vô cùng khốc liệt. Đáng lý ra Hirohito phải bị xử treo cổ như tội phạm chiến tranh.)
-17/12/1928: Quân đội nổi loạn khi nhà vua A Phú Hãn ban hành lệnh gỡ bỏ mạng che mặt của phụ nữ trong chương trình canh tân đất nước.
-25/11/1928: Stalin thanh trừng những người ủng hộ Trotsky.
-11/2/1929: Moussolini ký thỏa hiệp với Vatican chấm dứt tình trạng bất hòa giữa hai bên.
-13/2/1929: Trotsky bị lưu đày ở Constantinople, Thổ Nhĩ Kỳ dưới sự canh phòng nghiêm ngặt.
-25/3/1929: Moussolini tuyên bố chiếm 99% số phiếu trong cuộc tổng tuyển cử. (Khi đất nước ngả nghiêng, hỗn loạn hay nghèo đói, dân chúng thường ưa chuộng những chính trị gia có lập trường cực đoan, quá khích vì lập trường ôn hòa sẽ bị lên án là nhu nhược, không thực tế.)
-6/4/1929: Tổng Thống Hoover phái 18 oanh tạc cơ tới vùng biên giới, dự tính bỏ bom Mễ Tây Cơ vì 4 lính Mỹ bị thương trong một cuộc đụng độ ở biên giới.
-27/7/1929: Căng thẳng ở vùng biên giới Nga- Trung Hoa về đường hỏa xa.
-5/9/1929: Thủ tướng Pháp đề nghị thành lập Hiệp Nhất Âu Châu (United Europe).
-13/9/1929: Đèn đường được thiết lập ở 21 thành phố nước Anh với lời hướng dẫn: Đèn đỏ ngừng, đèn xanh lá cây đi.
-23/11/1929: Thị trường chứng khoán Mỹ xụp đổ đưa tới xụp đổ kinh tế.
-22/12/1929: Nga – Trung Hoa ký thỏa hiệp dàn xếp về đường xe lửa ở biên giới.
-Các nhà khoa học và thiên văn nói rằng vũ trụ hình hành sau một vụ nổ lớn (big bang) cách đây cả ngàn triệu năm. Lý thuyết này hình thành do sự quan sát lâu dài/tỉ mỉ từ những kính thiên văn lớn nhất thế giới.
-Tiểu thuyết gia, bình luận gia, nhà viết truyện ngắn, tiểu luận Đức Thomas Mann được giải thưởng văn chương Nobel.
(Còn tiếp)
Đào Văn Bình