21/11/1917: Đồng minh Anh-Pháp lo ngại khi chính quyền Bolshevik tuyên bố “một nền hòa bình dân chủ” trên căn bản không thôn tính, không bồi thường chiến tranh và quyền tự quyết của mọi dân tộc và đề nghị ngưng bắn lập tức. Nếu như vậy thì quân Đức sẽ rảnh tay ở mặt đông để tăng cường mặt trận phía tây.
-23/2/1910: Quân đội Trung Hoa tiến chiếm và cướp bóc Thủ Đô Lhasa của Tây Tạng khiến Dalai Lama phải đào thoát sang Ấn Độ.
-10/3/1910: Phim “In Old California “ lần đầu tiên được chiếu tại Hồ Ly Vọng (Hollywood).
-22/6/1910: BS. Paul Ehrlick người Đức được giải thưởng Nobel vì đã khám phá ra thuốc chữa bệnh giang mai.
-4/10/1910: Nền quân chủ Bồ Đào Nha bị lật đổ sau cuộc cách mạng, nhà vua bỏ trốn qua Gibraltar.
-Tháng 12, 1910: Trường Phái Trừu Tượng (Abstract) chủ trương vẽ theo cảm xúc mà không cần miêu tả cái gì cả với bức “Cossacks” của danh họa Kandinsky người Nga sinh sống ở Paris.
-3/4/1911: Dân số của vài cường quốc lúc bấy giờ như sau: Nga 160 triệu, Hoa Kỳ 92 triệu, Đức 64 triệu, Anh 45 triệu và Pháp 39 triệu.
-30/9/1911: Quân Ý Đại Lợi tấn công quân Thổ Nhĩ Kỳ tại Tripoli , Lybia.
-20/10/1911: Cờ Ý Đại Lợi được trương lên ở Tripoli.
- 4/11/1911: Bản đồ thế giới cho thấy các đế quốc Âu Châu chia nhau xâu xé Phi Châu, trong đó có Pháp, Anh, Đức, Bồ Đào Nha, Bỉ, Tây Ban Nha và Ý Đại Lợi.
-24/11/1911: Phụ nữ đòi quyền đi bầu ở Anh biểu tình sau khi bị bắt bỏ tù hàng loạt.
-29/12/1911: Bác Sĩ Tôn Dật Tiên được bầu làm tổng thống chính phủ lâm thời tại một cuộc bỏ phiếu tại Thượng Hải với số phiếu 16/1.
-31/12/1911: Bà Marie Curie được giải thưởng Nobel lần thứ hai do những nghiên cứu về phóng xạ.
-30/3/1912: Vua Hồi Giáo Morocco ký thỏa ước công nhận Pháp là nước bảo hộ/cai trị cũng giống như Hòa Ước Giáp Thân 1884 (Hòa Ước Patenôtre) của Việt Nam. Đây là những hòa ước ô nhục, mất nước.
-15/4/1912: Chiếc du thuyền khổng lồ Titanic của Anh trên đường đi Nữu Ước để tranh giải thưởng vượt Đại Tây Dương nhanh nhất bị chìm vì đụng phải băng sơn khiến hơn 1500 du khách trên tàu bỏ mạng.
-25/11/1913: Hai công dân Ấn Độ chết, 20 người bị thương trong cuộc biểu tình ở Natal phản đối thực dân Anh bắt giam Luật Sư Gandhi.
-16/12/1913: Năm trăm ngàn (500,000) trẻ con Anh bị thiếu ăn và mang bệnh tật cho dù Anh đang là một đế quốc khổng lồ. Chủ nghĩa đế quốc không đem lại phúc lợi cho người dân.
-17/3/1914: Chạy đua vũ trang giữa các đế quốc Âu Châu có thể đưa tới chiến tranh.
-21/4/1914: Hoa Kỳ gửi 3000 lính thủy quân lục chiến tới để can thiệp vào cuộc khủng hoảng ở Mễ Tây Cơ.
-23/7/1914: Áo đưa tối hậu thư cho Serbia là Serbia phải cho phép các viên chức Áo tham gia vào cuộc điều tra âm mưu chống lại Đế Quốc Áo-Hung.
-4/8/1914: Anh tuyên chiến với Đức, dân Anh xuống đường hoan hô và hát quốc ca Anh. Quân Đức xâm lăng Bỉ.
-31/8/1914: Quân Nga bị Đức đánh tan tác tại mặt trận miền đông Tannenberg. Ưu thế về pháo binh và tiếp vận bằng hệ thống xe lửa đã đóng góp phần vào chiến thắng.
-9/9/1914: Thủ tướng Anh Herbert Asquith kêu gọi tổng động viên 500,000 người vào quân ngũ.
-23/9/1914: Tàu ngầm Đức đã bắn chìm ba tuần dương hạm Anh ngoài khơi Hà Lan.
-29/10/1914: Tinh thần bài Đức lan rộng. Dân chúng Anh cướp phá các cửa tiệm của người Đức. Một vài trại tập trung đã được dựng lên ở Luân Đôn để nhốt người Đức và những người tình nghi.
-11/12/1914: Bốn tuần dương hạm Đức bị hải quân Anh bắn chìm tại Faulkland, Argentine (Á Căn Đình).
-16/12/1914: Ba chiến hạm của Đức nã đại bác vào vùng duyên hải nước Anh khiến 100 người chết và 200 bị thương.
-2/2/1915: Ba đạo quân Thổ do sĩ quan Đức chỉ huy đã bị đẩy lui và thiệt hại nặng khi họ định vượt Kênh Đào Suez từ Sinai.
-19/2/1915: Hải quân Anh được chiến hạm Pháp hỗ trợ đã bắn đại bác nguyên một ngày vào các pháo đài của Thổ ở Eo Biển Dardanelles.
-1/3/1915: Chiến hạm Anh phong tỏa tất cả các hải cảng của Đức để ngăn chặn tất cả các tàu tiếp tế cho Đức.
-8/3/1915: Hoa Kỳ nổi giận khi chiếc tàu chở khách khổng lồ Lusitania bị thủy lôi của Đức đánh chìm trên đường từ New York tới Liverpool Anh Quốc.
-25/3/1915: Áo phản ứng cấp kỳ trước lời tuyên chiến của Ý bằng cách oanh tạc Thành Phố Nice.
-23/6/1915: Nga để mất Lemberg vào tay Áo.
-30/8/1915: Pháo đài lớn Brest-Litovsk của Nga đã lọt vào tay quân Đức sau khi Nga rút bỏ khỏi Warsaw (Varsovie)
-26/9/1915: Liên quân Anh-Pháp xuyên thủng phòng tuyến Đức và có thể chấm dứt cuộc chiến.
-21/9/1915: Chiến tranh khiến thuế gia má gia tăng tới mức kỷ lục ở Anh.
-Einstein đưa ra lý thuyết về trọng lực/sức hút khác với Newton.
-Tháng 2/1916: Trường phái nghệ thuật Dada ra đời như một sự phản kháng lại bao nỗi thống khổ do các cuộc chiến ở Âu Châu gây ra.
-21/2/1916: Quân Đức mở cuộc tấn công lớn vào những pháo đài của Pháp ở Verdun.
-9/3/1916: Liên quân Anh-Pháp thỏa thuận chia cắt lãnh thổ của Đế Quốc Ottoman ở vùng Cận Đông.
-31/3/1916: Tổng Thống Wilson phái 6000 binh sĩ vào Mễ Tây Cơ để đáp trả cuộc tấn công của Tướng Villa Rancho làm chết 18 binh sĩ Hoa Kỳ tại Columbus, New Mexico.
-29/4/1916: Sau khi bị bao vây 143 ngày, quân Anh đầu hàng Thổ tại Kut-el-Amara, Mesopotamia.
-24/4/1916: Người Ái Nhĩ Lan nổi loạn ở Dublin.
-27/5/1916: Tổng Thống Hoa Kỳ Wilson kêu gọi thành lập Hội Quốc Liên để duy trì hòa bình trên thế giới khi hết chiến tranh.
-12/5/1916: Bảy thành viên nổi loạn đòi thành lập Cộng Hòa Ái Nhĩ Lan đã bị xử bắn.
-23/6/1916: Nga bắt khoảng 200,000 tù binh Áo.
-Tháng 6/1916: Hình chụp tại Salonika (Hy Lạp) cho thấy lính thuộc địa của Pháp ở Đông Dương Việt-Miên-Lào, đội nón chóp, đi chân đất đã đóng vai trò quan trọng trong chiến tranh của Đế Quốc Pháp.
-29/9/1916: Ngày hôm nay, gia tài của Rockefeller sáng lập Công Ty Standard Oil trị giá 1 tỷ Mỹ Kim.
-16/3/1917: Nga Hoàng thoái vị ngày hôm nay và trao quyền cho cách mạng. Khuôn mặt nổi bật của cuộc cách mạng là Alexander Kerensky- một thành viên của Quốc Hội (Duma) và ít có liên hệ gì tới phong trào Bolsheviks.
-16/7/1917: Chính quyền lâm thời đàn áp phong trào Bolshevik nhưng không bắt được thủ lĩnh Lenin. Vladimir Lenin đã cải trang thành lính cứu hỏa và trốn qua Phần Lan. Đồng chí thân cận của Lenin là Leon Trosky đã trình diện cảnh sát.
-25/7/1917: Người đẹp làm say đắm lòng người Mata Hari bị tuyên án tử hình ngày hôm nay bởi Tòa Án Binh Pháp vì tội làm gián điệp cho Đức và bị hành quyết vào ngày 15/10/1917.
-14/8/1917: Giáo Hoàng Benedict XV đề nghị một giải pháp chấm dứt chiến tranh là trao các thuộc địa hải ngoại về cho Đức để Đức trả lại các vùng chiếm đóng ở Pháp, Bỉ và Ba Lan. Đề nghị này thất bại.
-17/9/1917: Quân Nga bị quân Đức đánh tan tác ở Riga.
-30/9/1917: Nga Hoàng và gia đình được chính phủ lâm thời đưa đi Siberia nói là để phòng ngừa Bolshevik.
-7/11/1917: Chính phủ lâm thời của Alexander Kerensky bị phe Bolsevik lật đổ trong một cuộc đảo chính không đổ máu đưa Lenin và Trotsky lên vị trí lãnh đạo.
-21/11/1917: Đồng minh Anh-Pháp lo ngại khi chính quyền Bolshevik tuyên bố “một nền hòa bình dân chủ” trên căn bản không thôn tính, không bồi thường chiến tranh và quyền tự quyết của mọi dân tộc và đề nghị ngưng bắn lập tức. Nếu như vậy thì quân Đức sẽ rảnh tay ở mặt đông để tăng cường mặt trận phía tây.
-9/12/1917: Quân Anh tiến chiếm Thành Phố Jerusalem.
-22/12/1917: Trotsky đại diện chính quyền Bolshevik gặp ngoại trưởng Đức Baron von Kuhlmann để thảo luận về hòa bình.
-25/1/1918: Anh Quốc cấm ăn thịt trong hai ngày một tuần lễ để đối phó với nạn khan hiếm thực phẩm.
-20/2/1918: Trotsky không chấp nhận điều khoản ngặt nghèo về hòa bình của Đức, nhưng Lenin, bằng lá phiếu của mình đã thắng Trotsky và chấp nhận các điều khoản của Đức. Lúc này quân Đức đã vượt qua vùng tuyết phủ miền bắc nước Nga.
-21/2/1918: Thành phố Jericho cách Sông Jordan 5 dặm rơi vào tay kỵ binh Áo khiến quân Thổ khó lòng bảo vệ Palestines.
-16/7/1918: Nga Hoàng và gia đình bị giết chết trong một căn hầm vì các lãnh tụ Bolshevik trả thù những gì Nga Hoàng đối xử với họ trong quá khứ và cũng lo sợ về tương lai.
-8/9/1918: Ngày đen tối của quân đội Đức. 20 sư đoàn quân Anh, Mỹ, Gia Nã Đại, Áo và Pháp tiến quân với 400 xe tăng khiến quân Đức tại phòng tuyến Hindenberg xụp đổ, hàng binh khoảng 30,000.
-30/9/1918: Với sự tiến công của 200 sư đoàn cùng lúc, quân Đức rút bỏ khỏi Bỉ, đem theo trẻ em 16 tuổi và ông già 60 tuổi để làm lao công chiến trường. Trong khi đó tại mặt trận Palestines, quân Thổ tan vỡ 75,000 bị bắt làm tù binh.
-31/10/1918: Trước nguy cơ chiến bại, Đức kêu gọi ngưng bắn nhưng phe đồng minh xiết chặt gọng kìm.
-11/11/1918: Đức đầu hàng và ký vào thỏa hiệp ngưng bắn và phải giao nạp 5000 súng nặng, 30,000 súng máy, 2000 máy bay, 5000 đầu máy, 150,000 xe va-gông, 5000 xe vận tải.
-10/11/1918: Hoàng Đế Đức Kaiser Wilhelm II bỏ trốn, bạo loạn khắp nước Đức.
30/11/1918: Tổng kết Thế Chiến I, 10,000,000 (mười triệu) người chết! Xác binh sĩ và thường dân chất cao còn hơn núi! Cuộc chiến cũng lấy đi sinh mạng của nhiều nghệ sĩ tài danh!
-28/12/1918: Phụ nữ Anh lần đầu tiên được quyền đi bầu.
-12/1/1919: Cuộc nổi dậy của phong trào cộng sản bị đàn áp tại Đức.
-16/1/1919: Các lãnh tụ nổi dậy của phong trào cộng sản Đức bị giết chết trong đó có bà “Red Rosa” Luxemburg.
-3/3/1919: Lenin tìm cách phát triển cách mạng sang Âu Châu.
-11/3/1919: Nạn đói lan tràn ở Đức.
-23/3/1919: Mussolini nguyên là một ký giả có khuynh hướng xã hội, tách ra khỏi Đảng Xã Hội Ý và thành lập Đảng Fascist.
-31/7/1919: Đức tuyên bố thành lập nền cộng hòa tại Weimar.
-21/10/1919: Nội chiến để giành quyền lãnh đạo nước Nga giữa hai phe Hồng Quân và Bạch Quân. Chiều hướng thắng lợi ngả về phía Hồng Quân của Bolshevik.
-Nhà danh họa Pháp Renoir qua đời.
22/12/1919: Ái Nhĩ Lan sẽ là nước tự trị thuộc Anh với hai quốc hội cho miền nam và miền bắc.
(Còn tiếp)
ĐàoVăn Bình