Kinh là bản ý của Pháp, là căn bản của Pháp, nên nói Kinh là gốc của mọi Pháp. Phật thông đạt cội nguồn mọi Pháp nên Ngài thuyết giáo.
Lúc ban đầu kinh Phật là những bản văn được ghi lại những gì chính đức Phật giảng dạy bằng tiếng Phạn hay tiếng Pali, rồi dần dần được dịch ra chữ Hán, chữ Tây Tạng và các ngôn ngữ khác. Thường khởi đầu trong những bộ kinh thường có câu : Tôi nghe như vầy… hay Như thị ngã văn, hoặc evaṃ śrute mayā. Câu này là câu để kể lại những lời Phật nói trong buổi Kết tập lần thứ nhất, sau khi Phật diệt độ của Ngài A nan, một đệ tử của Phật và cũng là người có trí nhớ phi thường.
Kinh Phật hay lấy những thí dụ và so sánh hoặc ẩn dụ. Mỗi một kinh Phật đều có chủ đề riêng biệt của nó. Kinh Phật là những sách ghi chép lời giáo huấn của Ðức Phật, là cội nguồn của trí huệ để hướng dẫn con người biết về các chân lý và cách khai mở trí huệ sẵn có của chính mình.
Phật khai hóa cho con người tỉnh thức, không cốt văn chương, cho nên một lời Phật nói được lặp đi, lặp lại nhiều lần và được nhắc lại nhiều nơi, để cho mọi người nghe, nhớ, thấm vào lòng, nhằm mục đích chuyển mê thành tỉnh.
Kinh Phật là sự nối kết những gì Ðức Phật thuyết giảng lại với nhau, giống như một kết một tràng chuỗi, để cho những ai đang cần sự kết nối này và cũng là nền tảng căn bản không thay đổi cho từng hệ học Phật.
Học kinh Phật có thể giúp trí não tăng thêm tinh thần làm việc sẵn có của mình, đồng thời tạo thêm sức mạnh cho niềm tin thêm và cũng là phương tiện để tìm sự thanh thản tâm hồn sau những ngày làm việc cho những tấm lòng thành mộ đạo.
Học kinh Phật có nhiều cách khác nhau như nghe giảng trong các lớp tu học tại các chùa, các trường hay tự tham khảo các những đạo lý hàm chứa trong Kinh tại nhà hoặc thư viện của các thiền môn…
Nên nhớ rằng, sự nội chứng của Phật là những giáo lý căn bản nguyên thủy của Ngài, nhưng phương tiện thuyết giáo ở mỗi địa phương theo thời gian trong lịch sử đã tạo thành những giáo lý khác nhau.
Tuy không mẫu thuẫn trên đại cương, nhưng có chút khác biệt đối với từng nhu cầu thuyết giáo của các căn cơ. Nếu người học kinh Phật không khảo sát kỹ quá trình này sẽ bị hoang mang khi nghiên cứu và sẽ có nhiều điều hoài nghi.
Điều cần biết Mỗi bộ kinh Phật đều có tên riêng và tên chung. Tên riêng là tên dùng để chỉ đặc biệt cho bộ kinh có tên riêng của nó, thí dụ như "Phật thuyết A Di Ðà" và tên chung là tên phổ thông trong kinh nào cũng có.
Kinh Phật là những lời của Đức Phật dạy, bắt nguồn từ cuộc sống, từ hoàn cảnh và con người hiện hữu, nhằm đem lại sự an lạc, hạnh phúc cho con người. Ngài đưa ra những giới luật chung nhằm xây dựng một nền tảng cho sự thăng tiến trong việc tu, hành.
Giới luật của Ngài không phải là những giáo điều ràng buộc hay hăm dọa những người học Phật mà là sự tự nguyện hoàn toàn của mỗi người trong sự luôn thức tỉnh thật sự, để tạo nên một ý thức đạo đức cho những hành động trong cuộc sống của chính mình và với mọi người xung quanh trong gia đình và xã hội.
Căn bản học Kinh Phật đơn giản và dễ hiểu qua bốn câu Kinh Pháp Cú sau :
Chớ làm các điều ác
Hãy làm các hạnh lành
Giữ tâm ý trong sạch
Ấy lời chư Phật dạy
Ðức Phật giác ngộ là do tự mình tu hành mà được Chánh quả, rồi đem phương pháp tu hành để chứng được quả vị mà dạy lại cho tất cả những người học Phật, hầu mong giúp họ cũng chứng được Phật quả Bồ đề như Ngài. Do đó Ðức Phật mới cần nói pháp cho mọi người nghe để học và hành.
Trích trong Tinh Hoa Phật Học của TS Huệ Dân
Kính bút
TS.Huệ Dân