Tình hình thế giới: -Reuters & CNBC ngày 1/10/2016: “Tờ Nhân Dân Nhật Báo- cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng Sản Trung Hoa cảnh báo rằng Hoa Kỳ sẽ phải trả giá cho quyết định đặt hệ thống lá chắn hỏa tiễn (THAAD) tại Nam Hàn. Nếu Hoa Kỳ và Nam Hàn gây nguy hại cho quyền lợi an ninh chiến lược trong vùng, bao gồm cả Trung Quốc thỉ họ sẽ phải trả giá và nhận sự phản công thích đáng.”
Đây là lời cảnh báo nghiêm trọng của Hoa Lục. Hệ thống lá chắn hỏa tiễn (THAAD) nếu được bố trí tại Nam Hàn, nói là để ngăn ngừa cuộc tấn công từ Bắc Hàn nhưng thực chất đe dọa nền an ninh của Hoa Lục và Nga. Nếu Mỹ và Nam Hàn quyết định tiến hành, theo tôi nghĩ, Nga và Trung Quốc sẽ kích thích Bắc Hàn tiến hành cuộc Chiến Tranh Triều Tiên lần thứ hai. Thảm họa không phải cho Mỹ hay cho Bắc Hàn mà cho Nam Hàn. Nếu Bắc Hàn có hy sinh một triệu người thì cũng không ăn thua gì. Nhưng Nam Hàn sẽ là một thảm họa vì “Công chúa đứt tay đã kêu la thảm thiết. Còn ăn mày có đổ ruột cũng không sao”. Nam Hàn phải nên suy tính hết sức cẩn thận.
-UPI ngày 5/10/2016: “Thủ Tướng Haider al-Abadi của Iraq cảnh cáo Thổ Nhĩ Kỳ là sự hiện diện quân sự của Thổ tại Iraq có thể đưa tới cuộc chiến khu vực - vì sau cuộc chiến Mosul có thể tạo ra một khoảng trống quyền lực tại đây. Ô. Haider al-Abadi nói rằng sự hiện diện của binh sĩ Thổ bên trong Iraq là đe dọa chủ quyền lãnh thổ và nói thêm rằng liên minh quốc tế do Hoa Kỳ chỉ huy cũng lên án hành động này.”
-Washington Post ngày 6/10/2016: “Thủ tướng Hung Gia Lợi nói rằng động cơ giúp các quốc gia Trung Âu phát triển là phải thiết lập quan hệ hợp tác chiến lược với Trung Quốc để mở rộng mối liên hệ kinh tế. Thủ Tướng Viktor Orban nhắc lại sự khinh thường của ông đối với việc xuất cảng dân chủ của Tây Phương và rằng chúng ta phải thông cảm lẫn nhau và không có nhu cầu buộc họ phải thay đổi. Ông cũng nói thêm rằng Hung Gia Lợi tôn trọng hệ thống chính trị của Hoa Lục và không chấp nhận bất cứ giới hạn nào trong các quan hệ.”
-UPI ngày 9/10/2016: “Nga đã di chuyển hỏa tiễn Iskander mang đầu đạn nguyên tử tới Kaliningrad - một vùng lãnh thổ hải ngoại nằm trên bờ Biển Baltic sát biên giới với Ba Lan và Lithuania. Đại diện của NATO đã nói với Hãng Thông Tấn Đức rằng NATO coi đây như hành động gây hấn với các quốc gia hội viên của họ.” Tình hình thế giới nguy hiểm quá!
- Reuters ngày 11/10/2016: “Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã ký thỏa thuận xây dựng một đường dẫn khí đốt lớn dưới biển và cam kết tiến tới một lập trường chung về cuộc chiến tại Syria, thúc đẩy bình thường hóa ngoại giao gần một năm sau khi Thổ bắn rơi một máy bay của Nga.”
-CNBC ngày 12/10/2016: “Tổng Thống Nga Putin chỉ trích cuộc đấu khẩu kịch liệt về sự lãnh đạo của ông trong cuộc tranh cử tổng thống tại Hoa Kỳ và phản công những cáo buộc là Nga đã đứng đằng sau việc đánh cắp những dữ kiện của cuộc tranh cử. Trả lời câu hỏi của đài truyền hình CNBC tại hội thảo đầu tư VTB Banks, Ô. Putin nói rằng những vụ tai tiếng (do Wikileak tung ra) liên quan đến những tài liệu tranh cử không nằm trong lợi ích của Nga, đồng thời nói thêm những ứng viên tranh cử đã khai thác những mối liên hệ với Nga để mong thắng cử.”
-Reuters ngày 13/10/2016: “Ba Tư gửi hai chiến hạm tới Vịnh Aden vào ngày hôm nay, thiết lập sự hiện diện quân sự của mình ngoài khơi Yemen nơi Mỹ vừa phóng hỏa tiễn hành trình để tấn công lực lượng Houthi được Ba Tư hỗ trợ.” Cũng tin Reuters ngày hôm nay, Nga đã hoàn tất việc giao hệ thống hỏa tiễn phòng không S-300 cho Ba Tư.
-CNS News ngày 13/10/2016: “Ai Cập sẽ tổ chức tập trận chung với Nga tại ven bờ Địa Trung Hải-một dấu hiệu rạn nứt xa hơn giữa Tổng Thống el-Sisi và các lãnh đạo Hồi Giáo thuộc hệ phái Sunni đã liên kết với nhau để chống lại Nga vì Nga ủng hộ chế độ của Ô. Assad.”
Hiện nay Ai Cập vẫn “đi” với Mỹ nhưng lại “đi” với Nga theo chính sách ngoại giao đa phương của các nước nhỏ muốn cân bằng ảnh hưởng giữa các siêu cường.
-Huffington Post ngày 13/10/2016: “Một nhân vật quốc gia cực đoan của Nga, Ô. Vladimir Zhirinovsky cảnh báo rằng người Mỹ hãy bầu cho Ô. Donald Trump để tránh cuộc chiến tranh nguyên tử. Nếu Bà Clinton đắc cử, Nga và Mỹ sẽ bị lôi kéo vào Đệ III Thế Chiến.” Hiện nay một số đài truyền hình của Nga đã đặt câu hỏi với khán giả là họ đã sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh nguyên tử chưa? Và nếu điều đó xảy ra, mọi người cần biết chỗ nào là hầm tránh bom giữa lúc căng thẳng Nga-Mỹ gia tăng vì cuộc chiến Syria. Mỹ muốn cứu vãn sự tồn tại của Aleppo- thủ đô trong thực tế của phiến quân bằng biện pháp quân sự. Còn Nga và Syria muốn dứt điểm Aleppo để chỉ còn phải đối đầu với ISIS. Cũng có tin Nga đã yêu cầu các viên chức có con cái du học ở ngoại quốc phải quay trở về quê hương – một biện pháp có thể để chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh sắp tới với Mỹ và NATO. Nếu Mỹ oanh kích các phi trường và căn cứ quân sự của Syria, chắc chắn Nga không ngồi yên để nhìn đồng minh của mình chết. Biện pháp duy nhất của Nga là tấn công các chiến hạm hay các căn cứ quân sự của Mỹ…và như thế Đệ III Thế Chiến bùng nổ.
Tạp Chí Ngoại Giao (Foreign Policy Magazine) ngày 14/10/2016 đi bài viết có tựa đề “Chính Sách Của Hoa Kỳ Đối Với Nga Đã Thất Bại” (America’s Russia Policy Has Failed) trong đó nói rằng, “Vị tổng thống sắp tới cần chấp nhận quan niệm rằng Mạc Tư Khoa không thể bị đánh bại hay kiềm chế trong bối cảnh đa cực, toàn cầu hóa của trật tự thế giới đang xuất hiện. Hoa Kỳ cần phải can dự bằng cách cân bằng giữa hợp tác và cạnh tranh môt cách bao quát.” (The next president needs to accept that Moscow cannot simply be defeated or contained in the emerging multipolar, globalized world order. It must be engaged through a comprehensive balance of cooperation and competition.)
Tình hình Syria: -Business Insider ngày 4/10/2016: “Vào ngày 3/10/2016 là ngày Nga và Mỹ đình chỉ các cuộc đối thoại về Syria, Nga đã triển khai hệ thống hỏa tiễn chống hỏa tiễn SA-23 Gladiator tại Syria. Hệ thống hỏa tiễn này có thể khai hỏa hai hỏa tiễn một lúc- một để đánh chặn hỏa tiễn hành trình Tomahaw- một để đánh chặn các hỏa tiễn đạn đạo tầm trung.”
Không có gì ngạc nhiên về phản ứng của Nga tại Syria. Việc triển khai này có thể để ngăn ngửa một cuộc tấn công quân sự của Mỹ vào lực lượng của Ô. Assad bằng cách cho khai hỏa các hỏa tiễn hành trình từ Thổ Nhĩ Kỳ hay từ các khu trục hạm tại Địa Trung Hải. Trong cuộc chiến tranh Vùng Vịnh, hệ thống phòng thủ và các đài chỉ huy của Saddam Hussein đã tan như xác pháo chỉ trong vòng vài giờ đồng hồ vì không có hệ thống đảnh chặn các hỏa tiễn Tomahaw của Mỹ.
-Reuters ngày 5/10/2016: “Quân đội Syria nói rằng bất cứ ai còn ở lại phía đông của Aleppo có cơ hội để họ di tản, nếu không sẽ phải gánh chịu số phận đã an bài. Thông báo được đưa ra vào ngày 5/10/2016 sau khi quân chính phủ đã cắt đứt đường tiếp tế vào phía đông của thành phố và quân đội cũng biết chính xác về vị trí và kho vũ khí, đồng thời thúc giục các phiến quân hạ vũ khí và dời bỏ vị trí. Trong khi đó Bộ Quốc Phòng Nga nói rằng Hoa Kỳ nên suy nghĩ cẩn thận về hậu quả nếu họ oanh kích vào vị trí của quân chính phủ bởi vì có binh sĩ của Nga đóng tại đây.”
-AFP ngày 7/10/2016: “Lực lượng của chính phủ Syria đã tiến vào bên trong Aleppo - khu vực trung tâm của thành phố - tạo chiến thắng lớn chỉ vài giờ sau khi loan báo sẽ giảm bớt các cuộc oanh kích.”
-Mashable ngày 7/10/2016: “Vladimir Putin đã xuất hiện ở Nữu Ước, hay ít ra hình của ông ta đã ở đó. Một biểu ngữ khổng lồ vẽ hình tổng thống Nga đang đứng trước lá cờ Nga và Syria được treo trên cầu Manhattan mang một dòng chữ duy nhất: Kẻ đem lại hòa bình.” (Vladimir Putin showed up in New York on Thursday. Or at least a poster of him did. A huge banner bearing an image of the Russian president, standing in front of the Russian and Syrian flags, had just one word on it —"peacemaker.")
-Ruters ngày 9/10/2016: “Ngoại Trưởng Nga Lavrov nói rằng Nga đã có đầy đủ phương tiện để bảo vệ tất cả những gì thuộc Nga ở Syria nếu Mỹ quyết định ném bom trải thảm các phi trường quân sự của chính phủ Syria. Ô. Lavrov còn nói thêm, những hành động hung hăng của Mỹ mới đây đã đe dọa nền an ninh của Nga.” Liệu Mỹ có liều lĩnh mở một cuộc chiến với Nga để lật đổ Ô. Assad hầu xây dựng dân chủ cho Syria theo kiểu Iraq, Libya, A Phú Hãn, trong lúc đang phải đối đầu với Trung Quốc tại Biển Đông? Theo CNS News.com ngày 9/10/2016, một cố vấn cao cấp của lãnh đạo tối cao Ba Tư cảnh cáo rằng bất cứ một cuộc tấn công nào của Hoa Kỳ vào lực lượng của chính phủ Syria sẽ là tự sát.
Tình hình Biển Đông: -VnPlus ngày 2/10/2016: “Nhân cuộc họp không chính thức giữa Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ Ashton Carter và bộ trưởng quốc phòng các nước ASEAN tại Hạ Uy Di, Ô. Carter khẳng định chiến lược “Tái Cân Bằng Lực Lượng” của Hoa Kỳ sẽ được tiếp tục thực hiện trong nhiệm kỳ của tân tổng thống. Những cam kết của Hoa Kỳ đối với Châu Á-Thái Bình Dương vẫn được triển khai. Còn Tướng Ngô Xuân Lịch - Bộ Trưởng Quốc Phòng Việt Nam cho rằng quan hệ giữa ASEAN và Hoa Kỳ và các người hợp tác ngoài khu vực có vai trò quan trọng đối với hòa bình, an ninh và phát triển. Do đó, tăng cường đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ, nhất là đối thoại không chính thức để tham vấn, tăng cường hiểu biết về chính sách cũng như các ưu tiên của nhau là rất quan trọng. “
Khác hẳn với Phi Luật Tân lăm le “đuổi Mỹ”, Việt Nam luôn luôn khẳng định vai trò giữ gìn an ninh và ổn định tại Biển Đông của Hoa Kỳ và đề cao sự hợp tác Hoa Kỳ-ASEAN. Đây là lý do tại sao ba tổng thống Mỹ ghé thăm Việt Nam và liên tục các chiến hạm Hoa Kỳ ghé Cam Ranh.
-Reuters ngày 2/10/2016: “Tổng Thống Phi Luật Tân Duterte đã thành khẩn xin lỗi cộng đồng người Do Thái và nói rằng việc ông nhắc tới Cuộc Thảm Sát Do Thái (Holocaust) trong lúc thảo luận về cuộc chiến chống ma túy nhằm tấn công lại những người đã ví ông với Hitler.”
-VOV ngày 6/10/2016: “Tổng Thống Ba Tư Rouhani đã thực hiện chuyến công du Việ Nam. Trong cuộc hội đàm với Ô. Trần Đại Quang, hai bên khẳng định quyết tâm đưa kim ngạch thương mại song phương đạt mức 2 tỷ Mỹ Kim trong thời gian tới, đồng thời nhất trí tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp/các nhà kinh doanh hai nước hợp tác, đầu tư trong các lĩnh vực có thế mạnh, như năng lượng, thông tin và truyền thông, nông nghiệp-thủy sản, khoa học-công nghệ, ngân hàng; mở rộng hợp tác văn hóa-giáo dục, du lịch. Tổng Thống Hassan Rouhani nhấn mạnh, Việt Nam có thể là cửa ngõ để Ba Tư tiến vào hợp tác với các nước ở khu vực ASEAN và Iran sẽ là cửa ngõ để Việt Nam tiến tới hợp tác với khu vực Trung Đông.”
Sau thỏa thuận hạt nhân và được Mỹ tháo bỏ lệnh cấm vận, không như các quốc gia Trung Đông co cụm trong thế giới Hồi Giáo, Ba Tư “bung” ra ngoài qua những chiến dịch ngoại giao vươn tận tới Nam Mỹ và ngày nay tới Việt Nam. Chỉ trong năm, mười năm nữa thôi, Ba Tư sẽ nổi bật lên như một cường quốc mới.
-Reuters (Hà Nội) ngày 13/10/2016: “Vào ngày hôm nay, Việt Nam khẳng định sẽ không cho phép bất cứ quốc gia nào đặt căn cứ quân sự trên đất nước mình sau khi có tin thứ trưởng quốc phòng Nga nói rằng Nga đang xem xét việc mở lại các căn cứ quân sự ở Việt Nam và Cuba.”
Như tôi đã nói từ lâu, trong tình thế hiện tại, Việt Nam có đầy đủ khả năng phòng thủ biển đảo nhưng lại không đủ khả năng ngăn chặn Hoa Lục thiết lập Vùng Nhận Dạng Phòng Không hoặc phong tỏa hải lộ chiến lược thông quá Biển Đông cho nên rất cần và phải cần sự hiện diện của Mỹ tại Biển Đông.
-Nếu Việt Nam cho phép Nga đặt căn cứ quân tại Cam Ranh tức Việt Nam phá vỡ quan hệ Hợp Tác Toàn Diện với Mỹ từ đó có thể trở thành “kẻ thù” của Mỹ. Chắc chắn Việt Nam không muốn điều này xảy ra.
-Nếu Việt Nam cho phép Mỹ thiết lập căn cứ quân sự tại Cam Ranh, lập tức an ninh của Trung Quốc bị đe dọa. Lúc đó Việt Nam trở thành “tiền đồn” của Mỹ cho nên sẽ không sống yên với Trung Quốc. Chắc chắn Việt Nam cũng không muốn điều này xảy ra.
Do đó, chiến lược tối hảo, ít ra trong giai đoạn này là:
-Tăng cường sức mạnh hải quân, không quân và hệ thống phòng thủ bờ biển.
-Một phần của Cam Ranh sẽ trở thành “Quân Cảng Quốc Tế” để các tàu chiến Mỹ, Nhật, Nga, Úc Châu, Âu Châu, Ấn Độ, Ba Tư…có thể ghé thăm…mà không một ai buồn lòng cả.
-Hoan nghênh sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Biển Đông cho mục đích hòa bình, ổn định cho khu vực đồng thời bảo vệ hải lộ chiến lược cho cả thế giới.
Nhưng, trên đời này bao giờ cũng phải có chữ “nhưng”. Nếu Hoa Lục lấn tới ở Biển Đông hoặc thiết lập Vùng Nhận Dạng Phòng Không, Việt Nam có thể cho phép tàu chiến Mỹ đóng tại các hòn đảo như Song Tử Tây, Sơn Ca, Nam Yết, Trường Sa Lớn v.v…theo như sách lược “Ba Không Một Có” đang được bàn tính ở Việt Nam. Trước nguy cơ lớn thì phải quyền biến. Cứng nhắc có khi chết.
-Reuters ngày 13/10/2016: “Chủ Tịch Tập Cận Bình đã tới Căm Bốt trong chuyến công du hai ngày, ca ngợi mối liên hệ mật thiết giữa hai bên qua việc Căm Bốt đứng về phe với Bắc Kinh trong vấn đề Biển Đông. Hai bên đã ký 31 thỏa thuận về kinh tế bao gồm khoản cho vay khoảng 237 triệu Mỹ Kim sau cuộc hội kiến với Thủ Tướng Hunsen. Ông Tập Cận Bình cũng cam kết thúc đẩy việc xây hệ thống xe lửa tốc hành và phi trường Siem Reap cho Căm Bốt cũng như cung cấp thêm 500 học bổng.”
Năm 2012 Ô. Obama cũng đã ghé Căm Bốt nhân Hội Nghị Thượng Đỉnh ASEAN. Trước đó Bà Clinton (lúc đó là ngoại trưởng) cũng đã lên tiếng cảnh báo Căm Bốt chớ ngả về tay Trung Quốc nhưng cuối cùng Mỹ không có sách lược cụ thể nào để ngăn cản xu hướng thân Tàu của Kampuchia và Thái Lan, ngoại trừ đe dọa trừng phạt về nhân quyền. Chính sách “cây gậy và củ cà-rốt” của Mỹ cuối cùng chỉ còn cây gậy.
Nhận Định:Theo Reuters ngày 1/10/2016, “Ô. Duterte dự trù viếng thăm Bắc Kinh, hội đàm với Chủ Tịch Tập Cận Bình và Thủ Tướng Lý Khắc Cường từ 19-21/10/2016. Theo nguồn tin từ các giới chức ngoại giao và thương mại tại Manila, khoảng vài chục thương gia sẽ tháp tùng Ô. Duterte để xúc tiến những thỏa thiệp đang được thương thảo để cải thiện mối bang giao giữa hai nước. Chuyến công du của Ô. Duterte có thể làm thay đổi quan hệ đồng minh Mỹ-Phi ở Đông Á sau khi ông đưa ra những lời bình luận gây khó chịu cho Hoa Kỳ và hành động tích cực ve vãn đối thủ chính của Hoa Thịnh Đốn. Zhao Jianhua- Đại Sứ Trung Quốc tại Phi Luật Tân trong một cuộc tiếp tân tại tòa đại sứ nói rằng, kể từ khi Tổng Thống Duterte nhậm chức, Trung Quốc và Phi Luật Tân đã có những sự qua lại thân thiện và nó đưa tới những kết quả tích cực ngày hôm nay và rằng những đám mây đã tan đi, mặt trời đã hé rạng ở chân trời và sẽ rực sáng trong một chương mới của mối liên hệ song phương.”
Nghe những lời nói đầy “hoa mỹ”của ông đại sứ Tàu này, chắc ông đại sứ Mỹ tại Manila sẽ “điên lên”. Không thể tưởng tượng được Phi Luật Tân- một cựu thuộc địa của Hoa Kỳ từ 1898 và là “đệ tử” của Mỹ từ 1946, nay lại có thể ngả theo Trung Quốc - đối thủ chính của Mỹ trên vũ đài chính trị thế giới. Nguyên do tại đâu và lỗi tại ai?
A) Có thể Ô. Duterte tính toán điên rồ và theo đuổi một chiến lược ngoại giao đầy phiêu lưu.B) Có thể do chính lỗi của Hoa Kỳ. Hiện nay báo chí Mỹ chỉ lên tiếng bình phẩm, chê bai cách ăn nói lỗ mãng của Ô. Duterte nhưng lại không “chẩn bệnh” chính người Mỹ.
1) Kể từ khi Ô. Obama tuyên bố sách lược “Xoay Trục”, nhiều nhà bình luận trên thế giới đã nói rằng Hoa Kỳ đã gửi đi một tín hiệu “mù mờ” (mixed signal) rồi sau đó thấy hai chữ “Xoay Trục” mạnh quá lại đổi thành “Tái Cân Bằng Lực Lượng” (Rebalance Power). Sở dĩ thái độ của Hoa Kỳ “mù mờ” là vì Hoa Kỳ vừa hợp tác chiến lược với Hoa Lục lại vừa muốn kiềm chế Hoa Lục. Hai mục tiêu này trái chống, mâu thuẫn với nhau.
2) Mỗi khi Hoa Lục lấn tới như bồi đắp các bãi đá ngầm thành đảo và biến nó thành căn cứ quân sự, Hoa Kỳ phản ứng bằng cách đem tàu chiến vào nhưng lại nói rằng hai bên trao đổi tin tức và tránh đụng độ. Rồi Hoa-Mỹ thường xuyên tập trận chung về hải quân, các tàu chiến thăm viếng lẫn nhau. Vào ngày 20/7/2015, theo AP, vị tân Tư Lệnh Thái Bình Dương Scott Swift đã tiến hành bảy giờ bay thám thính trên phi cơ do thám P-8 Poseidon mới nhất của Hoa Kỳ, gây phản ứng tức giận từ phía Hoa Lục. Cho nên sau đó Đô Đốc Swift lại nói rằng ông chỉ tham dự chuyến bay thám thính thường lệ mà thôi. Rồi vào ngày 21/7/2015, ông lại tuyên bố tại Đông Kinh (Tokyo) – mà theo AP có vẻ như muốn làm lành với Trung Quốc, “Chúng tôi có nhiều điểm tương đồng hơn là những gì chúng tôi làm trong việc cạnh tranh.” (We have much more in common than we do in competition). Một vị tư lệnh, đích thân bay thám thính trên một vùng đang tranh chấp và là điểm nóng của thế giới tức đi “thị sát mặt trận” để về có kế hoạch hành quân tiêu diệt địch. Nhưng khi về nhà lại nói “vuốt đuôi”, yếu xìu, chứng tỏ thế lúng túng của Mỹ khi đối đầu với Trung Quốc tại Biển Đông.
3) Về Bãi Cạn Scarborough: Vào năm 2014, Phi Luật Tân và Hoa Lục tranh chấp chủ quyền tại đây. Mỹ đứng ra làm trung gian để hai bên cùng rút đi. Phi Luật Tân tuân thủ và ra lệnh rút hết tàu thuyền của mình, nhưng tàu Trung Quốc vẫn ở lại và như thế Bãi Cạn Scarborough lọt vào tay Trung Quốc mà Mỹ cũng không có bất kỳ hành động nào, ít ra lên án Trung Quốc bội hứa. Sự kiện này cũng giống như năm 1974 Hoa Kỳ đã làm ngơ để Hoa Lục chiếm Hoàng Sa từ tay VNCH như “món quà” tặng để củng cố chiến lược bình thường hóa ngoại giao với Đặng Tiểu Bình của cặp bài trùng Nixon-Kissinger để đối đầu với Nga. Theo ABC News ngày 11/10/2016, Ô. Duterte nói rằng ông không hủy bỏ hiệp ước an ninh hỗ tương với Mỹ nhưng đặt câu hỏi về tầm mức quan trọng của nó và những cuộc tập trận chung chỉ có lợi cho Hoa Kỳ. Ông Duterte nói đúng. Sự hiện diện quân sự của Hoa Kỳ tại Phi không bảo đảm chủ quyền biển đảo cho Phi. Nếu Hoa Lục cứ từ từ gặm nhấm hết biển đảo của Phi Luật Tân thì Hoa Kỳ vẫn cứ làm ngơ, ngoại trừ Hoa Lục mở một cuộc tấn công quy mô xâm lấn Phi Luật Tân. Do đó hiệp ước an ninh Mỹ-Phi chỉ dùng để làm cảnh. Điều này đã được chính Ô. Obama nói ra khi ông thăm viếng Phi Luật Tân vào ngày 28/4/2014 và các chiến lược gia Hoa Kỳ cũng công khai nói rằng Hoa Kỳ sẽ không mở cuộc chiến với Hoa Lục chỉ vì một vài bãi đá ngầm ở Biển Đông. Vậy thì Phi Luật Tân cũng như Việt Nam phải tự bảo vệ những hòn đảo của mình, đừng mong chờ Mỹ can thiệp.
4) Ngay sau khi Toà Trọng Tài Thường Trực Hague phán quyết tuyên bố chủ quyền về Đường Lưỡi Bò của Trung Quốc bất hợp pháp, bề ngoài Mỹ kêu gọi Trung Quốc tuân thủ luật pháp quốc tế, nhưng bên trong lại âm thầm vận động các quốc gia Đông Nam Á không làm mạnh kẻo “mất mặt” Trung Quốc. Mình là “đại ca” đứng đầu sóng ngọn gió cứ “xìu xìu ển ển” mà lại kêu gọi đàn em (ASEAN) đoàn kết lại để diệt thù…thì sớm muộn đàn em cũng sẽ bỏ đi. Chúng ta thấy Bộ Trưởng Ngoại Giao John Kerry rồi Cố Vấn An Ninh Quốc Gia Susan Rice bay qua Tàu họp liên miên. Chính Mỹ không muốn đụng độ với Tàu làm sao có thể xúi các nước nhỏ đụng độ với Tàu? Anh khôn tôi cũng khôn chứ?
5) Là thuộc địa của Mỹ từ 1898 và độc lập vào năm 1946 từ đó trở thành “đồng minh” nhưng thực tế là đàn em thân tín của Mỹ. Cho tới năm 1975, ít ra là 118 năm, Mỹ không hề xây dựng một nền kỹ nghệ cơ khí độc lập cho Phi Luật Tân mà chủ yếu là khai thác tài nguyên thiên nhiên, cho nên Phi Luật Tân ngày nay vẫn là quốc gia thuộc loại kém nhất Đông Nam Á, thậm chí phải nhập cảng cả triệu tấn gạo từ Việt Nam.
6) Hiệp Định Hợp Tác Xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific Partnership) do Mỹ chủ xướng bao gồm 12 quốc gia: Úc, Brunei, Gia Nã Đại, Chí Lợi, Nhật Bản, Mã Lai, Mễ Tây Cơ, Tân Tây Lan, Peru, Tân Gia Ba, Mỹ và Việt Nam, nhưng không có Nam Dương, Thái Lan và Phi Luật Tân. Không hiểu tại sao Mỹ loại người đàn em thân tín của mình ra khỏi một thỏa hiệp mậu dịch to lớn như thế? Có thể vì thế mà người dân Phi Luật Tân bất bình và Ô. Duterte là người nói lên tiếng nói của họ chăng? Hiện nay, dù bị Hoa Kỳ, Âu Châu và Liên Hiệp Quốc cảnh báo về việc giết người bừa bãi trong chiến dịch tiêu diệt ma túy, 92% dân chúng vẫn ủng hộ Ô. Duterte.
7) Theo International Business Times vào ngày 2/10/2016, “Ô. Duterte đã than phiền với Nga và Trung Quốc là Hoa Kỳ đã coi thường ông và một viên chức Trung Quốc đã hồi đáp lại rằng Phi chẳng lợi ích gì khi đi theo Mỹ. Khi gặp nhau bên lề Thượng Đỉnh ASEAN mới đây tại Lào, Thủ Tướng Nga Dmitry Medvedev đã đồng ý về điều này khi Ô. Duterte đưa ra việc ông chống đối bộ tham mưu của Tổng Thống Obama.”
Một khi Phi Luật Tân “ngả vào tay” Trung Quốc, Ngân Hàng ĐầuTư và Hạ Tầng Cơ Sở (AIIB) do Trung Quốc quản trị sẽ “rót” vài tỉ đô-la vào đây thì như câu châm ngôn của Hoa Kỳ “Ai chi tiền, người đó là ông chủ “ thì cục diện Á Châu thay đổi hoàn toàn.
Theo tôi, Hoa Kỳ nên kiên nhẫn với Ô. Duterte cũng như đã từng kiên nhẫn với Ô. Erdogan của Thổ Nhĩ Kỳ. Ô. Obama nên gửi Cố Vấn An Ninh Quốc Gia Susan Rice hay Phó Tổng Thống Joe Biden tới Phi Luật Tân để “vuốt ve” Ô. Duterte một tí. Ngày xưa khi thế nước yếu, các hoàng đế Trung Hoa cũng phải nhún nhường, chẳng hạn Hán Nguyên Đế đã phải gả nàng Chiêu Quân cho vua Hung Nô để giữ yên đất nước.
Hiện nay tình thế vô cùng bất lợi cho Mỹ. Thái Lan, Căm Bốt đã ngả vào tay Hoa Lục, nay tới phiên Phi Luật Tân. Ngày 6/10/2016, Al Azeera đi bài báo với tựa đề , “Phải chăng Hoa Kỳ đang để mất hết đồng minh truyền thống Á Châu vào tay Hoa Lục?” (Is the US. losing traditional allies in Asia to China?)
Mỹ phải gấp rút thay đổi toàn bộ chính sách với Phi Luật Tân, từ kinh tế, tài chính, ngoại giao, quân sự và phải bổ nhiệm một ông đại sứ thật khéo léo trong tình thế vô cùng bấp bênh của mối quan hệ Mỹ-Phi. Và cũng xin nhớ cho “nhân quyền” là con dao hai lưỡi, được lý tưởng nhưng sẽ mất hết đồng minh. Vào ngày 6/10/2016, theo Reuters, ngoại trưởng của Phi Luật Tân đã đưa ra lời tuyên bố thật nảy lửa, “Tổng thống của Phi Luật Tân của chúng tôi muốn giải phóng dân tộc khỏi xiềng xích lệ thuộc vào Hoa Kỳ là nước không bảo đảm giúp đỡ khi chủ quyền của Phi bị đe dọa. Ngoại Trưởng Perfecto Yasay đã bộc lộ sự ủng hộ mạnh mẽ lập trường cứng rắn của Tổng Thống Duterte chống lại Hoa Kỳ và nói thêm chúng tôi buộc phải tái chấn chỉnh lại chính sách ngoại giao để không phải tuân theo mệnh lệnh và quyền lợi của Hoa Kỳ.” Còn Tổng Thống Duterte nói rằng, “Nếu Hoa Kỳ và Âu Châu cảm thấy không hài lòng với chiến dịch trấn áp tội phạm ma túy của ông, họ có thể ngưng sự trợ giúp cho Phi Luật Tân.” (The president of the Philippines wants to liberate his country from a "shackling dependency" on the United States which can not guarantee its help when Philippine sovereignty is under threat, its foreign minister said. Foreign Affairs Secretary Perfecto Yasay, in the most forceful show of accord from a top official with President Rodrigo Duterte's tough anti-American stance, said the president was "compelled to realign" Philippine foreign policy and not submit to U.S. demands and interests. Duterte said the United States and European Union should withdraw their assistance to the Philippines if they were unhappy with his crackdown.) Rồi vào ngày 7/10/2016, bộ trưởng quốc phòng Phi Luật Tân loan báo ngưng các chuyến tuần tra chung với Hoa Kỳ tại Biển Đông và trong tương lai sẽ trục xuất 100 lính biệt kích Mỹ đang đóng ở nam Phi Luật Tân để giúp lực lượng địa phương theo dõi nhóm phiến quân Hồi Giáo Abu Sayyaf, chấm dứt 65 liên minh quân sự với Mỹ. Thế mới hay muôn sự trên cõi đời này đều vô thường, không có gì vĩnh cửu cả. Khi “người yêu bỏ ta đi” thì có thể người yêu phản bội nhưng cũng có thể ta đối xử quá tệ bạc với người yêu chăng?
Nếu Phi Luật Tân “ngả” vào tay Trung Quốc, sẽ là một thảm họa cho Hoa Kỳ và sau đó cho Nhật Bản và Việt Nam. Nếu Hoa Lục có thêm vây cánh ở Phi Luật Tân thì chuyện khống chế hải lộ chiến lược thông quá Biển Đông nằm trong tầm tay. Lúc đó Mỹ hoặc thúc thủ hoặc phải mở cuộc chiến tranh tổng lực để giành lại quyền bá chủ Biển Đông. Nhưng liệu Mỹ có dám mở một cuộc chiến tranh tổng lực với Trung Quốc, trong khi đã dính líu vào năm cuộc chiến ở năm quốc gia Hồi Giáo (Iraq, A Phú Hãn, Syria, Libya và Yemen) và đang căng thẳng với Nga qua các vấn đề Syria và Ukraina. Còn Bắc Hàn lúc nào cũng đe dọa cho Mỹ thưởng thức món “bom nguyên tử”.
Chúng ta chờ chuyến đi Bắc Kinh của Ô. Duterte xem hai bên thỏa hiệp và cam kết những gì. Đây là bài học cay đắng - không phải riêng cho Ô. Obama - mà toàn bộ các nhà lãnh đạo chính trị Hoa Kỳ- phải xét lại cách đối xử với các nước nhỏ trong bối cảnh Trung Quốc đang trỗi dậy mạnh mẽ và Nga đang dần dần hồi phục sức mạnh của thời kỳ Sô-Viết.
Đào Văn Bình (California ngày 14/10/2016)