08:25 26/04/2011
TS Phạm Việt Long: Cái xấu đang hủy hoại nhiều giá trị
Sự xâm hại đó báo động tình trạng thấp kém về văn hóa ứng xử của con người thời nay. Tức là, qua những vết nứt, những chỗ sạt lở, những chỗ bị gây ô uế… trên con đường gốm sứ, vẻ đẹp của công trình văn hóa này bị biến dạng, làm lộ ra sự thiếu văn hóa của chính con người chúng ta, đặc biệt là những cư dân của Thủ đô nghìn năm văn hiến.
Dư luận gần đây rất bất bình về tình trạng "đe dọa" xuống cấp của Con
đường gốm sứ Hà Nội và những hành vi ứng xử thiếu văn hóa của một bộ phận người
dân Thủ đô đối với công trình kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội đã ghi danh
vào sách kỷ lục Guiness (10.2010).
VTC News đã có cuộc trao đổi với tiến
sĩ Phạm Việt Long, nguyên Chánh Văn Phòng Bộ Văn Hóa-Thông Tin, Tổng Biên tập
Tạp chí Văn hiến Việt Nam xoay quanh vấn đề trên.
-
Dưới góc nhìn của một nhà nghiên cứu văn hóa, xin tiến sĩ chia sẻ thêm về sự
kiện Con đường gốm sứ Hà Nội được ghi danh kỷ kục Guiness?
- Trước
khi Con đường gốm sứ được ghi danh kỉ lục Guiness, công trình này đã ghi sâu vào
tâm khảm tôi và nhiều người yêu văn hóa trong nước cũng như trên thế giới. Khi
Con đường gốm sứ được kỉ lục Guiness công nhận, tôi thấy đó là một tất yếu. Có
thể, cuốn sách nổi tiếng này sẽ nổi tiếng hơn nhờ đã biết đến và công nhận một
công trình văn hóa độc đáo của Việt Nam.
 |
| TS. Phạm Việt Long, nguyên Chánh Văn Phòng Bộ Văn Hóa-Thông Tin,
Tổng Biên tập Tạp chí Văn hiến Việt Nam
|
- Gần đây
dư luận nói nhiều về hiện trạng xuống cấp của Con đường gốm sứ Hà Nội và thái độ
cư xử thiếu văn hóa của người dân thủ đô… Sự “xuống cấp” ở cả hai nghĩa vật chất
và tinh thần này có ảnh hưởng nghiêm trọng như thế nào tới hình ảnh của một công
trình văn hóa mang tầm cỡ quốc tế?
- Bản thân Con đường gốm sứ không
bao giờ xuống cấp cả, bởi đó là một công trình văn hóa vừa có tính nghệ thuật,
vừa có tính đại chúng cao, nó sẽ tồn tại lâu dài trong lòng người với nguyên vẹn
giá trị của nó. Nói cho chính xác, công trình văn hóa này đang bị thiếu tôn
trọng, thậm chí bị xâm hại, cần phải báo động. Sự xâm hại đó làm cho công trình
bị tổn hại về mặt vật chất và thẩm mỹ. Sự xâm hại đó báo động tình trạng thấp
kém về văn hóa ứng xử của con người thời nay. Tức là, qua những vết nứt, những
chỗ sạt lở, những chỗ bị gây ô uế… trên con đường gốm sứ, vẻ đẹp của công trình
văn hóa này bị biến dạng, làm lộ ra sự thiếu văn hóa của chính con người chúng
ta, đặc biệt là những cư dân của Thủ đô nghìn năm văn
hiến.
 |
| Con đường gốm sứ Hà Nội - Niềm tự hào văn hóa của Việt
Nam |
-
Là người hoạt động rộng trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật nhiều năm nay ở các
cương vị nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa, nhà báo, nhạc sĩ... vốn rất yêu chuộng
cái đẹp, trước thực trạng trên hẳn tiến sĩ rất đau lòng?
- Tôi rất
đau lòng về thực trạng này – thương cho một công trình văn hóa bị đối xử thiếu
văn hóa, và thương cả cho người dân ta không biết trân trọng những giá trị văn
hóa của dân tộc mình.
- Và liệu
có thể nói đến từ “trách nhiệm” ở đây khi trong thời gian qua những người thuộc
ban quản lý dự án Con đường gốm sứ ven sông Hồng đều đã cố gắng khắc phục nhưng
hiện trạng nứt vỡ của bức tranh gốm vẫn ngày một lan rộng bởi tác động của ngoại
cảnh?- Có thể nói đến trách nhiệm lắm
chứ! Trước hết, đó là trách nhiệm của những người đã trực tiếp có hành động xâm
hại Con đường gốm sứ. Tiếp đến là trách nhiệm của những người được giao quản lý
hành chính khu vực có Con đường gốm sứ chạy qua. Rồi trách nhiệm của ngành Văn
hóa, Công an… Tuy vậy, có thể do có nhiều cơ quan có trách nhiệm quá nên cuối
cùng là “nhiều sãi không ai đóng cửa chùa”, “Cha chung không ai khóc”.
 |
| Những vết nứt vỡ này là do ngoại cảnh hay "nội
tình"? |
- Còn “vấn nạn” ứng xử thiếu văn minh của người dân Thủ đô đối với
công trình nhiều giá trị này thì sao ạ?
- Hiện nay, nước ta có
nhiều vấn nạn lắm (vấn nạn giao thông, vấn nạn dạy thêm, học thêm, vấn nạn bạo
lực trong nhà trường…), thậm chí là quốc nạn, như tham nhũng chẳng hạn, cho nên
việc ứng xử thiếu văn minh của người dân Thủ đô đối với công trình nhiều giá trị
này chỉ là một biểu hiện cụ thể của vấn nạn về đạo đức, lối sống, văn hóa ứng xử
mà thôi.
Nhân đây, tôi nói thêm là văn hóa ứng xử của dân ta đang có
nhiều biểu hiện xấu đáng báo động. Đó là tình trạng lạm dụng bạo lực trong khi
thực thi nhiệm vụ (như những vụ cảnh sát đánh người, giáo viên đánh học sinh,
bảo mẫu hành hạ trẻ thơ, nhân viên Hàng không Việt Nam xử sự thô bạo với hành
khách…), là những hành xử vô trách nhiệm gây nên hàng loạt vụ tai nạn giao
thông, là sự xâm phạm hàng loạt di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh…
Trên góc độ thẩm mỹ, cái xấu đang lấn lướt, nhơn nhơn trong cuộc sống mà chưa bị
ngăn chặn một cách nghiêm khắc với những biện pháp mạnh mẽ mang tính đồng bộ,
cái đẹp có lúc có nơi bị coi thường, hạ thấp, làm cho hình ảnh đất nước bị xấu
đi.
 |
| Một sự xâm lấn văn hóa cần được "báo động đỏ"
|
- Ở
nước ngoài, người dân rất có ý thức bảo vệ văn hóa, di tích lịch sử, danh lam
thắng cảnh của nước họ nhưng ở Việt Nam hiện nay vẫn “tồn đọng” nhiều cách hành
xử kém với các công trình văn hóa, lịch sử của quốc gia. Phải chăng đó là hệ lụy
của tư duy thiển cận, trình độ dân trí thấp?
- Đúng, đó là hệ lụy
của tư duy thiển cận, trình độ dân trí thấp. Bên cạnh đó còn do lối sống thực
dụng, ham vật chất mà coi nhẹ những giá trị tinh thần.
- Theo tiến sĩ
thì sự can thiệp hành chính đối với các hành vi ứng xử kém văn hóa với con đường
gốm sứ sẽ chỉ đem lại hiệu quả tức thời?
- Vâng, sự can thiệp hành
chính đối với các hành vi ứng xử kém văn hóa với Con đường gốm sứ chỉ đem lại
hiệu quả tức thời, tuy vậy cũng rất cần thiết. Một khi chưa làm được những việc
mang tính cơ bản, lâu dài thì phải thực hiện một số biện pháp cấp bách, nhất
thời. Mặt khác, các biện pháp hành chính cũng thuộc phạm trù văn hóa pháp luật,
sẽ có tác dụng góp phần xây dựng thói quen thực thi pháp luật trong dân chúng,
từ đó tạo ra hiệu quả cơ bản, lâu dài.
 |
| Sự can thiệp hành chính của cơ quan chức năng với những hành vi
phá hoại như thế này không thể là kế sách lâu
dài |
-
Có vẻ như ở nước mình công tác giám sát, bảo tồn chưa “gọn” lắm nên nhiều công
trình văn hóa, di tích lịch sử vẫn bị xuống cấp sau một thời gian tu sửa, các lễ
hội vẫn biến tướng ngày một nhiều. Vì các cơ quan chức năng đã “thả lỏng” hay
các dự án khắc phục còn ở “một phía” người chịu trách nhiệm chính chứ chưa có sự
tham gia của người “đồng trách nhiệm” là người dân?
- Nhìn chung,
công tác quản lý nhà nước của ta trên nhiều phương diện, trong đó có quản lý văn
hóa, còn thiếu chặt chẽ, thiếu hiệu quả cho nên không phải chỉ có nhiều công
trình văn hóa, di tích lịch sử vẫn bị xuống cấp sau một thời gian tu sửa, các lễ
hội vẫn biến tướng ngày một nhiều, mà trên nhiều lĩnh vực kinh tế, xã hội cũng
có tình trạng tương tự, thậm chí còn vi phạm và xuống cấp trầm trọng hơn. Mặt
khác, người dân cũng còn thiếu trách nhiệm trong việc bảo vệ di tích, tổ chức và
tham gia lễ hội.
- Vậy điều gì khó khăn nhất cho công tác bảo tồn và
phát huy một giá trị văn hóa?
- Khó nhất là xây dựng được ý thức
đúng đắn, ý chí thống nhất, hành động thống nhất của chính quyền các cấp, các
ngành và người dân đối với việc bảo tồn và phát huy một giá trị văn
hóa.
 |
| Thiếu ý thức đồng bộ, liệu những giá trị văn hóa tuyệt đẹp như
thế này có được bền lâu? |
- Là một nhà nghiên cứu văn hóa lâu năm, tiến sĩ có ý
kiến đóng góp gì nhằm khắc phục thực trạng trên, tiêu biểu là trường hợp Con
đường gốm sứ Hà Nội?
- Như chúng ta biết, con người là một loài động
vật cao cấp, có ý thức, có tổ chức xã hội. Con người hành động với tư cách là
một thành viên của xã hội không phải theo bản năng, mà theo ý thức. Một khi ý
thức được định hướng rõ, đúng, thì con người có khả năng làm được nhiều điều tốt
đẹp. Cho nên, để khắc phục được thực trạng nói trên, trước hết phải xây dựng
được ý thức văn hóa, ý thức pháp luật, ý thức trách nhiệm cho toàn thể xã hội.
Nói rộng hơn là phải nâng cao dân trí về mọi mặt. Bên cạnh đó, cũng phải có các
biện pháp hành chính để ngăn chặn, răn đe các hành vi vi phạm.
Đối với
Con đường gốm sứ, Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội cần nâng cao trách nhiệm hơn,
từ đó đề ra các biện pháp phù hợp để bảo vệ, phát huy những giá trị vật chất,
tinh thần của công trình văn hóa đầy ý nghĩa này.
- Vâng, xin chân thành cảm ơn tiến sĩ!Theo Hoàng Nghĩa (thực hiện)/vtc.vn